Mae Ymwrthedd Gwrthficrobaidd (AMR) yn cyfeirio at allu micro-organebau i wrthsefyll effeithiau cemegion a fyddai fel arall yn atal - sef nodwedd a allai fod yn annatod neu y gellir ei gaffael.
Comisiwn Llywodraeth Cymru ar gyfer yr adolygiad hwn oedd nodi sut mae AMR yn:
- “cyrraedd yr amgylchedd dŵr gwledig a lledaenu yno”
- “effeithio ar iechyd pobl ac anifeiliaid”
- sut gellir “mynd i'r afael ag ef ar lefel Cymru drwy ddefnyddio ymagwedd polisi integredig i sicrhau effeithiolrwydd gwrthfioteg ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.”
Bwriad yr Adolygiad o Dystiolaeth yw llywio polisi wrth gyflwyno ‘cynllun ymwrthedd gwrthficrobaidd mewn anifeiliaid a gweithredu amgylcheddol’ 5 mlynedd o hyd Llywodraeth Cymru. Yn benodol, bydd y llywio trydedd cydran, sef lleihau lledaeniad AMR drwy'r amgylchedd, gyda ffocws ar ffynonellau dŵr. Mae’r gydran hon yn ymrwymo i gefnogi ymchwil i nodi bylchau yn y dystiolaeth a gwella dealltwriaeth o beryglon a risgiau AMR yn yr amgylchedd.
Mae lledaeniad AMR drwy elfennau genetig symudol wrth wraidd y lledaeniad byd-eang mewn genynnau ymwrthedd gwrthficrobaidd ac yn ddull sy’n wrth wraidd y cynnydd mewn heintiau ag ymwrthedd i gyffuriau – sef bygythiad sy’n costio £30 biliwn y flwyddyn i’r GIG ar hyn o bryd, yn ôl amcangyfrifon.
Mae gwrthficrobaidd (gwrthfirol, gwrthfacteriol, gwrthffyngol, gwrthbrotosoaidd, anthelminthig) yn cynrychioli ffracsiwn o’r holl gemegion rydym ni’n gwybod y cânt eu dewis ar gyfer neu i helpu cynnal genynnau ymwrthedd gwrthficrobaidd yn yr amgylchedd. Mae'r cemegion hyn sy’n cynyddu ymwrthedd gwrthficrobaidd yn cynnwys metalau, bywleiddiaid, plaladdwyr a llawer o lygrwyr amgylcheddol eraill sy’n bresennol yn gyffredinol.
Mae ardaloedd o effaith anthropogenig sylweddol hefyd yn tueddu i gynnwys mwy o AMR; mae'r lleoliadau hyn yn cynnwys gollyngiadau gweithgynhyrchu a diwydiant, amaethyddiaeth, dŵr gwastraff dinesig (ffatrioedd trin dŵr gwastraff, arllwysfeydd carthion cyfun, llaid carthion) a gweithgareddau cynhyrchu cig anifeiliaid, wyau, anifeiliaid chwaraeon a chynnyrch llaeth (bwyd, cemotherapi, bioddiogelwch, gwrtaith, biswail).
Nododd y tîm adolygu fylchau gwybodaeth ar gyfer ymchwil ddilynol a chyfeiriadau polisi posib, sy’n cyd-fynd â'r fframwaith deddfwriaeth ehangach, yn benodol Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 a Nodau Datblygu Cynaliadwy’r Cenhedloedd Unedig cysylltiedig.
Cysylltiedig
The Welsh Government's Animal and Environment Antimicrobial Resistance (AMR) Annual Review 2020/21
