Pensaernïaeth Model Integredig yr IMP

Mae natur y penderfyniadau a wneir ynghylch rheoli tir, amaethyddiaeth a’r amgylchedd yn gynhenid gymhleth oherwydd yr ystod o gyd-ddibyniaethau rhwng gwahanol sectorau a’r amrywiol weithredwyr sydd ynddynt. Y broblem a wynebir gan lawer o ddulliau modelu traddodiadol yw eu bod yn mynd i’r afael â’r heriau sectoraidd hyn yn annibynnol heb allu cynrychioli’r goblygiadau i sectorau eraill yn benodol.

Er mwyn mynd i'r afael â'r her hon o ryngddibyniaeth sectoraidd, mae'r IMP wedi'i ddatblygu fel system integredig o 11 model rhyng-gysylltiedig. Mae’r modelau wedi’u cysylltu â’i gilydd drwy sefydlu llif data rhwng modelau ar draws cadwyn fodel. Mae'r llifau data hyn yn cynrychioli'r rhyngddibyniaethau rhwng gwahanol sectorau neu effeithiau. Mae’r gadwyn fodel yn cael ei rhedeg ar gyfer amrywiaeth o senarios y mae eu lleoliadau’n cael eu creu ar y cyd â thîm polisi perthnasol Llywodraeth Cymru. Mae allbynnau o'r gadwyn fodel yn cael eu hamlyncu i ryngwyneb defnyddiwr, sy'n cael ei gynllunio gyda Llywodraeth Cymru i alluogi archwiliad rhyngweithiol o'r canlyniadau.

Mae cydrannau'r Llwyfan Modelu Integredig fel a ganlyn:

Blwch 1: Senarios mewnbwn a pharamedrau.

Blwch 2: Mae Dosbarthiad Safle Ecolegol (ESC) yn arf system cefnogi penderfyniadau (DSS) sy'n amcangyfrif addasrwydd ar gyfer amrywiaeth o rywogaethau coed, wedi'i ysgogi gan hinsawdd a chyflwr safle.

Blwch 3: Mae CARBINE yn fodel cyfrifo carbon sector coedwigaeth dadansoddol a model rhagweld ar gyfer twf coed a chynhyrchu coed.

Blwch 4: Mae SFARMOD (Model Fferm Gyfan Silsoe) yn rhaglen linellol fecanistig o ffermio hirdymor sy’n gwneud y defnydd gorau o dir yn seiliedig ar gynyddu elw neu amcanion lluosog pwysol.

Blwch 5: Mae Modiwl Dyrannu Tir (LAM) yn rhagamcanu newidiadau i ddefnyddiau tir trwy gyfres o reolau a throthwyon; cymharu math presennol o fferm â'r math arall mwyaf proffidiol o fferm.

Blwch 6: offeryn FARMSCOPER yn integreiddio cyfrifiadau o allyriadau llygryddion gyda mesurau lliniaru cost ac effeithiolrwydd ar gyfer blaenoriaethu mesurau lliniaru ar draws llygryddion lluosog.

Blwch 7: Mae modelau gwasanaeth ecosystem yn efelychu amrywiaeth o wasanaethau ecosystem yn seiliedig ar newidiadau mewn defnydd tir, hinsawdd a ysgogwyr eraill. Yn benodol, dal a storio carbon o ddefnydd tir, newid defnydd tir a choedwigaeth, allyriadau nwyon tŷ gwydr o amaethyddiaeth a mawndiroedd, ac ansawdd dŵr.

Blwch 8: Modelau Bioamrywiaeth:

a) Mae MultiMOVE yn amcangyfrif effeithiau hinsawdd, ffrwythlondeb, alcalinedd, ac ati ar addasrwydd cynefinoedd ar gyfer rhywogaethau planhigion a chen.
b) Modelau BTO: Dadansoddiadau patrwm ar raddfa genedlaethol gan ddefnyddio data sgwâr grid (1km) ar gyfer efelychu dosbarthiad, helaethrwydd a newidiadau poblogaeth ar gyfer amrywiaeth o rywogaethau adar sy'n nythu ar y tir.
c) Model cysylltedd coetir llydanddail yn seiliedig ar y pellter y gall rhywogaethau ei deithio (pellter gwasgaru) a gofynion arwynebedd cynefin lleiaf (maint llain).

Blwch 9: Effeithiau llygredd aer ar iechyd: meta-fodel yn seiliedig ar system fodelu trafnidiaeth cemeg atmosfferig EMEP4UK sy’n efelychu crynodiadau llygryddion aer a dyddodiad mewn ymateb i newid defnydd tir.

Blwch 10: Prisiad – prisiad allbynnau modelau eraill; yn benodol y gwasanaethau ecosystem a nwyddau cyhoeddus, a werthfawrogir gan ddefnyddio dulliau ariannol neu anariannol.

Blwch 11: Rhyngwyneb defnyddiwr: Rhyngwyneb graffigol ar gyfer archwilio'r map IMP ac allbynnau seiliedig ar graff.

Beth Mae'r Modelau'n Ei Wneud a Sut Maent yn cael eu Cyfuno?

*Proffidioldeb Fferm*	Mae’r model fferm gyfan, SFARMOD, yn amcangyfrif proffidioldeb gweithgareddau amaethyddol amrywiol o fewn pob daliad fferm amser llawn yng Nghymru. I wneud hynny, mae SFARMOD yn defnyddio gwybodaeth senario mewnbwn yn ogystal ag opsiynau rheoli a pholisi a bennir gan ddefnyddwyr. Mae’r opsiynau hyn yn cynnwys cymorthdaliadau amaethyddol a rheolau sy’n ymwneud â’r arwynebedd tir o dan wahanol fathau o reolaeth gynhyrchiol neu anghynhyrchiol (e.e. defaid, gwenith, braenar, ac ati). O ystyried senario arbennig a set o opsiynau rheoli a pholisi, mae allbwn SFARMOD yn amcangyfrif o broffidioldeb y math presennol o fferm a phob math arall o fferm ar gyfer pob daliad fferm.
*Cynhyrchiant Coetir*	Mae’r modelau coedwigaeth, ESC a CARBINE, gyda’i gilydd yn amcangyfrif cynhyrchiant a photensial storio carbon coedwigaeth, yn seiliedig ar y wybodaeth senario mewnbwn ac opsiynau rheoli. Yna defnyddir gwybodaeth am bris pren yn ogystal â chostau sefydlu a rheoli coedwigaeth i amcangyfrif proffidioldeb pum opsiwn rheoli coedwig gwahanol ar raddfa daliad fferm. Trosglwyddir yr allbynnau hyn i SFARMOD er mwyn caniatáu i goetir ar fferm gael ei ystyried fel defnydd tir amgen posibl o fewn fferm.
*Dyraniad Tir*	Mae proffidioldeb y gwahanol fathau o ffermydd yn cael ei gymharu o fewn y Modiwl Dyrannu Tir (LAM). Rhagamcanir trawsnewidiadau o ddefnyddiau tir presennol drwy gyfres o reolau a throthwyon sy'n cymharu'r math presennol o fferm â'r math arall mwyaf proffidiol o fferm. Os yw’r math presennol o fferm yn hyfyw, mae’r LAM yn ystyried a oes math arall mwy proffidiol o fferm. Os oes, a bod y cynnydd mewn proffidioldeb o’r math newydd o fferm yn ddigon i wneud y trawsnewid yn werth chweil (o ystyried y buddsoddiad cyfalaf sydd ei angen i drawsnewid) bydd y fferm fodelu yn newid defnydd tir i’r math fferm mwy proffidiol; os na, ni fydd defnydd tir fferm yn newid. Os nad yw’r math presennol o fferm yn ddichonadwy, rhagwelir y bydd y fferm wedi’i modelu yn newid i’r math mwyaf proffidiol o fferm. Os nad oes math hyfyw o fferm ar gael, bydd yr LAM yn ystyried a yw coedwigaeth yn ddewis arall proffidiol yn lle hynny. Os felly, bydd coedwigaeth yn cael ei sefydlu, ac os na, ystyrir bod y tir wedi'i fodelu yn mynd trwy olyniaeth naturiol yn yr allbynnau wedi'u modelu.
*Allyriadau Amaethyddol*	Unwaith y bydd y dyraniad tir a ragfynegir wedi’i sefydlu ar gyfer pob fferm, mae’r model allyriadau amaethyddol, FARMSCOPER, yn pennu’r allyriadau o bob fferm wedi’i modelu ar sail eu maint a’u teipoleg. Mae allyriadau’n cynnwys maetholion (e.e. P), nwyon tŷ gwydr (e.e. CO2) a llygryddion (e.e. NH3-N), a gall mesurau lliniaru penodol y defnyddiwr effeithio arnynt.
*Gwasanaethau Ecosystem*	Mae modelau’r Gwasanaeth Ecosystem (ES) yn defnyddio’r wybodaeth o’r LAM ar newidiadau mewn defnydd tir a rheolaeth ar ffermydd i amcangyfrif newidiadau mewn atafaeliad carbon oherwydd defnydd tir, newid defnydd tir a choedwigaeth (LULUCF) a newidiadau yn y defnydd o fawndiroedd. Cyfunir y wybodaeth hon â'r wybodaeth gan FARMSCOPER ar allyriadau nwyon tŷ gwydr o amaethyddiaeth i amcangyfrif newidiadau cyffredinol mewn carbon. Mae’r modelau ES hefyd yn defnyddio gwybodaeth a basiwyd gan FARMSCOPER i asesu newidiadau mewn ansawdd dŵr (e.e. statws P y Gyfarwyddeb fframwaith dŵr, statws N dŵr yfed, colled gwaddod o amaethyddiaeth).
*Bioamrywiaeth*	Mae addasrwydd cynefinoedd ar gyfer rhywogaethau planhigion ac adar yn cael ei efelychu gan ddefnyddio’r modelau MULTIMOVE a BTO gan ddefnyddio gwybodaeth am ddefnydd tir ar fferm a rheoli tir gan yr LAM. Mae MULTIMOVE yn amcangyfrif addasrwydd cynefinoedd ar gyfer amrywiaeth eang o rywogaethau planhigion, gan gynnwys rhywogaethau planhigion arbenigol coetir a thir âr a rhywogaethau Monitro Safonau Cyffredin (CSM) cadarnhaol (planhigion arbenigol o gynefinoedd lled-naturiol eraill, e.e. glaswelltir yr iseldir, gwlyptiroedd yr iseldir, rhostir iseldir a chynefinoedd ucheldir).
Adar	Defnyddir modelau poblogaeth adar a ddatblygwyd gan Ymddiriedolaeth Adareg Prydain i ragfynegi helaethrwydd rhywogaeth-benodol ar gyfer 68 o rywogaethau adar sy’n gysylltiedig â gwahanol gynefinoedd ledled Cymru. Yn ogystal, mae’r model cysylltedd coetir llydanddail yn amcangyfrif effaith coetir newydd ar fferm a choedwigo (fel y’i pasiwyd o’r LAM) ar gysylltedd rhwng lleiniau coetir presennol.
*Ansawdd Aer ac Iechyd Dynol*	Mae meta-fodel EMEP4UK yn defnyddio gwybodaeth a drosglwyddwyd gan yr LAM ar goetiroedd newydd a gwybodaeth a drosglwyddwyd gan FARMSCOPER ar allyriadau amonia o ffermydd i amcangyfrif newidiadau mewn crynodiad mater gronynnol mân (PM2.5). Yna caiff goblygiadau'r newidiadau hyn i iechyd pobl, o ran y blynyddoedd bywyd a gollwyd, eu cyfrifo.
*Prisiad*	Yng ngham olaf cadwyn integredig yr IMP, caiff gwasanaethau ecosystem/nwyddau cyhoeddus eu prisio gan ddefnyddio gwerthoedd ariannol ar gyfer carbon, ansawdd dŵr ac effeithiau iechyd llygredd aer. Mae prisiad y DA yn dilyn hierarchaeth o ddulliau prisio (prisiau’r farchnad, costau wedi’u hosgoi, ffafriaeth a ddatgelwyd a ffafriaeth ddatganedig) gan ddefnyddio dulliau trosglwyddo gwerth a dilyn canllawiau arfer gorau. Cyflwynir y gwerthoedd ariannol ochr yn ochr â gwerthoedd ffisegol ar gyfer pob dangosydd, gan gynnwys bioamrywiaeth, ac effeithiau ar incwm busnesau fferm.